Nga Martin Feldstein*
Qeveria e Kinës është mёse e gatshme t’i lejojë kursit tё këmbimit huanit kinez (Yuan)-dollarë, të pësoje një rritje mё tё madhe në muajt e ardhshëm; nё krahasim me kufizimet e vitit tё kaluar. Kursi i këmbimit pësoi një “ngrirje” gjatë krizës financiare, por që nga vera e vitit 2010 i është lejuar tё ketë njё ngritje relativisht tё mirё tё vlerës sё kursit tё këmbimit. Në 12 muajt e fundit, huani është forcuar kundrejt dollarit me 6%, nё monedhën e vet tё referencës. Një rritje më e shpejtë e normës nё këmbimin huani- dollar, do të tkurrte eksportet dhe do tё rriste importet kineze. Ky veprim do ti lejonte monedhave tё vendeve tё tjera aziatike, një rritje tё konsiderueshme ose do tё zgjeronte eksportet e tyre në kurriz të prodhuesit kinez. Kjo mund të kënaqë fqinjët e Kinës, por kjo nuk do të apelohej për Prodhuesit kineze. Pse, atëherë, mund të lejojnë autoritetet kineze rritjen e qëllimshme e tё shpejte tё huanit-t?
Ekzistojnë dy arsye themelore pse qeveria kineze mund të zgjedhë strategji tё tilla si: reduktimin e rrezikut tё portofolios dhe “frenimin” e inflacionit vendas. Konsiderojmë, së pari, shqetësimin e autoriteteve për rreziqet e ardhshme si pasojё e portofolios sё letrave të huaja me vlerë (bonot). Portofoli ekzistues i Kinës ka një vlerё rreth $3trillion, bono dhe letrave të huaja me vlerё duke u ekspozuar kështu ndaj dy rreziqeve konkrete: Inflacionin në Shtetet e Bashkuara dhe Evropë dhe një zhvlerësimi tё shpejtë tё dollarit kundrejt euros dhe monedhave të tjera. Inflacioni në SHBA dhe Evropë do të zvogëlojë vlerën blerëse të bonove tё dollarit ose euro- bonove. Kina do tё vazhdojë tё posedojë shuma tё mëdha nё dollarë apo euro, por ato dollarë dhe euro do të blejnë sasi mё tё vogla “produktesh” në tregun botëror. Edhe nëse nuk ka pasur rritje në normat e inflacionit, një rënie e mprehtë në vlerën relative tё dollarit kundrejt euros dhe monedhave të tjera të huaja, do të reduktonte vlerat e tij në blerjen e produkteve evropiane dhe produkteve të tjera. Kina me tё drejtë mund të shqetësohet për këtë, duke parë edhe rënien e dollarit nё 10% me euron, krahasuar me vitin e kaluar dhe shumë më tepër ndaj monedhave të tjera.
Ekzistojnë dy arsye themelore pse qeveria kineze mund të zgjedhë strategji tё tilla si: reduktimin e rrezikut tё portofolios dhe “frenimin” e inflacionit vendas. Konsiderojmë, së pari, shqetësimin e autoriteteve për rreziqet e ardhshme si pasojё e portofolios sё letrave të huaja me vlerë (bonot). Portofoli ekzistues i Kinës ka një vlerё rreth $3trillion, bono dhe letrave të huaja me vlerё duke u ekspozuar kështu ndaj dy rreziqeve konkrete: Inflacionin në Shtetet e Bashkuara dhe Evropë dhe një zhvlerësimi tё shpejtë tё dollarit kundrejt euros dhe monedhave të tjera. Inflacioni në SHBA dhe Evropë do të zvogëlojë vlerën blerëse të bonove tё dollarit ose euro- bonove. Kina do tё vazhdojë tё posedojë shuma tё mëdha nё dollarë apo euro, por ato dollarë dhe euro do të blejnë sasi mё tё vogla “produktesh” në tregun botëror. Edhe nëse nuk ka pasur rritje në normat e inflacionit, një rënie e mprehtë në vlerën relative tё dollarit kundrejt euros dhe monedhave të tjera të huaja, do të reduktonte vlerat e tij në blerjen e produkteve evropiane dhe produkteve të tjera. Kina me tё drejtë mund të shqetësohet për këtë, duke parë edhe rënien e dollarit nё 10% me euron, krahasuar me vitin e kaluar dhe shumë më tepër ndaj monedhave të tjera.
E vetmja mënyrë për Kinën të reduktoje këto rreziqe është tё zvogëlojë sasinë e valutës së huaj e te letrave me vlerë që ajo zotëron. Por Kina nuk mund të zvogëloje volumin e bonove të tilla, ndërsa është duke drejtuar një tepricë tё madhe aktuale të llogarisë. Në 12 muajt e fundit, Kina ka një bilanc të llogarisë aktuale prej gati $ 300billion, e cila duhet ti shtohet në aksioneve ekzistuese të Kinës tё letrave me vlerë në dollarë, euro, dhe monedha të tjera të huaja.
Arsyeja e dytë pse liderët politikë të Kinës mund të favorizojnë një huanit më të fortё është reduktimi i normën sё brendshme tё inflacionit Kinez. Një huan i fortë ul koston për konsumatorët kinezë dhe firmat kineze tё produkteve të importuara, nëse koston e “shpreh” në huan. Një fuçi nafte mund të kushtojë ende 90 $, por sjell një rritje prej10% kur e këmben ne huan dhe e ul çmimin me 10%. Ulja e kostos së importeve është e rëndësishme sepse Kina importon një diapazon mallrash konsumi, pajisjeje, dhe materiale tё lёndёs sё parё. Aktualisht , totali vjetor i importeve kineze arrin ne 1.4 trillion $ ose përafërsisht 40% e GDP-sё aktuale.
Një huan i fortë do të reduktojë mё me efikasitet presionin e kërkesës më të gjerë, sesa vetё politikat e tanishme të rritjes së normave të interesit. Kjo do të jetë edhe më tё rëndësishme në të ardhmen, kur Kina “tё fusë nё punё” planin e saj nё rritjen e shpenzimeve te brendshme. Një qëllim kryesor i paraqitur kohët e fundit është edhe Plani 5-vjeçar,si synim rritjen e të ardhurave familjare dhe shpenzimeve tё konsumit në një normë më të shpejtë se ajo e rritjes së GDP-së. Kombinimi i rritjes më të shpejtë tё shpenzimeve bruto duke marrë parasysh edhe nivelin ekzistues tё eksporteve, do ti shkaktojë kinës bllokimin e prodhimit dhe “tendosje” nё kapacitet, duke çuar në një rritje të shpejtë tё çmimet tё produkteve vendase. Për ti” bёrё vend” rritjes së shpenzimeve të konsumit kërkohet reduktimi i eksporteve, duke i lejuar monedhës të vlerësohet.
Duke ju rikthyer rezultateve tё vitit tё kaluar, vëmë re se rritja prej 6% në normën e këmbimit tё huanit – dollar, mund të kuptohet fare mirë si një rritje relative në koston e mallrave kineze për blerësit Amerikanë dhe kjo vjen për shkak të ndryshimeve në normat e inflacionit tё brendshëm. Çmimet për Konsumatorin kinez u rritën me 6,5% gjatë vitit të kaluar, ndërkohë që çmimet e konsumit tё SHBA-ve u rritën vetëm rreth 3,5%. Kjo 3% diferencë të thotë se Inflacioni i”vërtetë” , pra kursi i këmbimit huani- dollar u rrit me 9% gjatë vitit të kaluar (P.sh., 6% vlerësimi nominale plus 3% -in e diferencës së inflacionit.) Edhe pse kjo është mënyra se si qeveritë llogarisin kursit real të këmbimit pra ndryshimin, ajo padyshim mbi deklaron ndryshimin relativ për çmimet e produkteve që amerikanët blenë nga Kina, për shkak se rritja e inflacionit kinez u shkaktua nga rritja e çmimeve nё strehime, perime dhe prodhimeve tё vendit, tё pa eksportueshme. Çmimet e produkteve kineze nё huan, të cilat eksportohen në SHBA mund edhe ë mos kenё pësuar rritje. Kursi i këmbimit huanit-dollar është, sigurisht, vetëm një pjesë e tregimit të asaj që i jep shtytje konkurrencës tregtare të Kinës. Ndërsa huani është rritur në krahasim me dollarin, dollari ka rënë kundrejt monedhave të tjera kryesore. Rënia prej 10% e dollarit në krahasim me euron gjatë 12 muajve të fundit nënkupton që huani është relativisht rreth 4% me poshtë në krahasim me euron. Franga zvicerane është rritur me më shumë se 40% ndaj dollarit dhe për këtë arsye më shumë se 30% kundër huanit. Duke parë klasifikimin e plotë të vendeve me të cilat Kina tregton, na le te nënkuptojmë se vlera e përgjithshme e huani ndoshta ka pësuar një rënie gjatё 12 muajve tё fundit. Ka shumё mundësi qё Dollari të vazhdojë në rënie, në krahasim me euron dhe monedhave tё tjera gjatë disa viteve nё vijim. Si rezultat, kinezёt do të jenë në gjendje për të lejuar një rritje tё ndjeshme tё huanit kundrejt dollarit, në qoftë se ata duan të rrisin vlerën e saj globale, me qëllim uljen e rrezikut nё portofolion kinez dhe frenimin e presioneve inflacioniste.
Arsyeja e dytë pse liderët politikë të Kinës mund të favorizojnë një huanit më të fortё është reduktimi i normën sё brendshme tё inflacionit Kinez. Një huan i fortë ul koston për konsumatorët kinezë dhe firmat kineze tё produkteve të importuara, nëse koston e “shpreh” në huan. Një fuçi nafte mund të kushtojë ende 90 $, por sjell një rritje prej10% kur e këmben ne huan dhe e ul çmimin me 10%. Ulja e kostos së importeve është e rëndësishme sepse Kina importon një diapazon mallrash konsumi, pajisjeje, dhe materiale tё lёndёs sё parё. Aktualisht , totali vjetor i importeve kineze arrin ne 1.4 trillion $ ose përafërsisht 40% e GDP-sё aktuale.
Një huan i fortë do të reduktojë mё me efikasitet presionin e kërkesës më të gjerë, sesa vetё politikat e tanishme të rritjes së normave të interesit. Kjo do të jetë edhe më tё rëndësishme në të ardhmen, kur Kina “tё fusë nё punё” planin e saj nё rritjen e shpenzimeve te brendshme. Një qëllim kryesor i paraqitur kohët e fundit është edhe Plani 5-vjeçar,si synim rritjen e të ardhurave familjare dhe shpenzimeve tё konsumit në një normë më të shpejtë se ajo e rritjes së GDP-së. Kombinimi i rritjes më të shpejtë tё shpenzimeve bruto duke marrë parasysh edhe nivelin ekzistues tё eksporteve, do ti shkaktojë kinës bllokimin e prodhimit dhe “tendosje” nё kapacitet, duke çuar në një rritje të shpejtë tё çmimet tё produkteve vendase. Për ti” bёrё vend” rritjes së shpenzimeve të konsumit kërkohet reduktimi i eksporteve, duke i lejuar monedhës të vlerësohet.
Duke ju rikthyer rezultateve tё vitit tё kaluar, vëmë re se rritja prej 6% në normën e këmbimit tё huanit – dollar, mund të kuptohet fare mirë si një rritje relative në koston e mallrave kineze për blerësit Amerikanë dhe kjo vjen për shkak të ndryshimeve në normat e inflacionit tё brendshëm. Çmimet për Konsumatorin kinez u rritën me 6,5% gjatë vitit të kaluar, ndërkohë që çmimet e konsumit tё SHBA-ve u rritën vetëm rreth 3,5%. Kjo 3% diferencë të thotë se Inflacioni i”vërtetë” , pra kursi i këmbimit huani- dollar u rrit me 9% gjatë vitit të kaluar (P.sh., 6% vlerësimi nominale plus 3% -in e diferencës së inflacionit.) Edhe pse kjo është mënyra se si qeveritë llogarisin kursit real të këmbimit pra ndryshimin, ajo padyshim mbi deklaron ndryshimin relativ për çmimet e produkteve që amerikanët blenë nga Kina, për shkak se rritja e inflacionit kinez u shkaktua nga rritja e çmimeve nё strehime, perime dhe prodhimeve tё vendit, tё pa eksportueshme. Çmimet e produkteve kineze nё huan, të cilat eksportohen në SHBA mund edhe ë mos kenё pësuar rritje. Kursi i këmbimit huanit-dollar është, sigurisht, vetëm një pjesë e tregimit të asaj që i jep shtytje konkurrencës tregtare të Kinës. Ndërsa huani është rritur në krahasim me dollarin, dollari ka rënë kundrejt monedhave të tjera kryesore. Rënia prej 10% e dollarit në krahasim me euron gjatë 12 muajve të fundit nënkupton që huani është relativisht rreth 4% me poshtë në krahasim me euron. Franga zvicerane është rritur me më shumë se 40% ndaj dollarit dhe për këtë arsye më shumë se 30% kundër huanit. Duke parë klasifikimin e plotë të vendeve me të cilat Kina tregton, na le te nënkuptojmë se vlera e përgjithshme e huani ndoshta ka pësuar një rënie gjatё 12 muajve tё fundit. Ka shumё mundësi qё Dollari të vazhdojë në rënie, në krahasim me euron dhe monedhave tё tjera gjatë disa viteve nё vijim. Si rezultat, kinezёt do të jenë në gjendje për të lejuar një rritje tё ndjeshme tё huanit kundrejt dollarit, në qoftë se ata duan të rrisin vlerën e saj globale, me qëllim uljen e rrezikut nё portofolion kinez dhe frenimin e presioneve inflacioniste.
*Martin Feldstein, Profesor Ekonomie ne Universitetin e Harvardit
Marrë nga rrjeti Project-Syndicate.
radiofocus 
Leave a comment